Als we het over Cynara hebben, weten niet heel veel mensen waar we over praten. De Hollandse naam daarentegen kent iedereen. Deze betoverende schoonheid wordt veel gebruikt in de keuken, maar ook in de sierteeltsector is zij een bijzonder exclusief product. We hebben het natuurlijk over de artisjok! Paul van der Zweep, van kwekerij De Pompoenwinkel.nl, bracht ons een prachtige partij artisjokken in verschillende lengtes en vertelde ons meer over dit gewas.

De pompoenwinkel.nl

De pompoenwinkel.nl ligt op Noord-Beveland, een van de “eilandjes” in Zeeland (in het zuiden van Nederland). Paul en zijn vrouw Annelies telen hier op 3 hectare grond voornamelijk sier- en eetpompoenen met de artisjok als aanvulling. Annelies is geboren en getogen in de akkerbouw. Toen haar vader overleed in 1985 heeft zij het bedrijf voortgezet met haar moeder. Sinds 2015 is Paul ook volledig mee gaan draaien in het bedrijf. Vandaag de dag runnen Paul en Annelies de kwekerij samen met behulp van hun zoons Menno en Cees-Jan, die naast hun eigen baan regelmatig bijspringen.

Groente-en sierteeltsector

Een vriend van Paul werkt in de veredeling. Toen hij een vraag vanuit een Amerikaans bedrijf kreeg, om de nieuwste ontwikkelingen van de artisjok te testen in Europa, dacht hij gelijk aan Paul. Er zijn vele testen gedaan met het gewas, waarna Paul en Annelies een beetje verslingerd raakten aan het gewas. Daarbij paste het ook heel goed naast de teelt van de pompoenen, die Paul ook voor zowel de groente-als sierteeltsector teelt.

Deze combinatie vindt Paul ook gelijk één van de charmes van het product. Hij levert het product dan ook aan beide sectoren. De artisjok kun je eten voordat deze gaat bloeien, de bloem moet echt in de knop zitten. Als je de artisjok gekookt hebt, kun je het zachte deel van de blaadjes eten. Zodra alle blaadjes verwijderd zijn, kom je bij de kern, de bloembodem, van de artisjok. Hier moet het zogeheten hooi (de bloemetjes en pluis) verwijderd worden, waarna je het merg kunt eten.

Als de bloem rijper wordt, wordt het merg een beetje melig en taai. In dit stadium past de artisjok beter in de sierteeltsector. De bladeren van de bloem gaan meer open staan en er komt een prachtige paarse bloem uit de knop.

Betoverende kleur

Paul noemt de kleur van de artisjok betoverend. De bloem heeft een prachtig blauw/paarse kleur met een bijna zilveren bladrand er omheen. Hij vertelt dat het een kleur is die voor fotografen heel moeilijk vast te leggen is. De magische kleur blijft veranderen als je er naar kijkt.

Bij de groothandel of exporteur kunnen de artisjokken het beste op water staan, maar eenmaal bij de consument hoeft dit niet meer en kunnen ze prima droog verwerkt worden. Dat is gunstig, de bloemen zijn zo zwaar, dat ze beter neergelegd kunnen worden, in plaats van in een vaas neergezet te worden. De steel en bodem hebben  zoveel water bij zich, dat de bloem ook zonder water helemaal open komt. Uiteindelijk droogt de bloem in en kun je er jarenlang plezier van hebben.

Uiteraard kan de bloem ook in een boeket verwerkt worden als deze op water komt de staan. De bloem neemt dan alleen wel zoveel water op, dat je deze daarna niet meer kunt drogen. De aanhechting bij de steel is de meest gevoelige plek van de bloem. Als de bloem op water staat, gaat hier vaak na verloop van tijd schimmel ontstaan, waardoor de bloem niet meer gedroogd kan worden.

De artisjok of wel Cynara scolymus  is familie van de distel. Kardoen (Cynara cardunculus) is het meest verwante familielid van de artisjok. Zowel kardoen als artisjok komen van origine uit het Middellandse Zeegebied en kunnen beide gegeten worden. Kardoen was vooral in de tijd van de Romeinen en Grieken een populaire groente.

Gewas

Artisjok is een meerjarig gewas. In februari wordt de artisjok ingezaaid onder warme omstandigheden; als de plantjes een paar bladeren gevormd hebben, gaan ze de onverwarmde, vorstvrije kas in.  De eerste bloemen kunnen dan geoogst worden in augustus/september. Dit zijn voornamelijk de wat kortere takken.

De grote, lange, vertakte stelen komen van de 2^e en 3^e jaars planten. Deze bloemen zijn in de sierteeltsector beschikbaar van half mei tot eind juni. In het groenteschap zijn ze eerder te vinden.

Als het plantje groot genoeg is, wordt deze na de IJsheiligen buiten geplant in biologisch afbreekbaar folie. Door het zwarte folie stijgt de bodemtemperatuur snel. Toch blijft het een gewas met wat uitdaging. Artisjok kan heel slecht tegen strenge vorst. Paul en Annelies zijn het complete gewas (2^e,3^e en 4^e jaars planten) al eens verloren aan een flinke vorstweek na een zonnige lente aanloop.  

Qua onderhoud is het gewas niet zo heel veeleisend. Het folie houdt in het begin het meeste onkruid tegen en water geven hoeft Paul bijvoorbeeld na het aanplanten niet meer. En dat is maar goed ook, want het meeste grondwater op dit eilandje is brak met een laag zoetwater erboven dat door regenwater moet worden aangevuld. De diepe wortels van de artisjok weten dit goed te vinden. Ook bij echt flink droge periodes redt de artisjok het zonder water.

FloraPodium, 2 juli 2020